بلدیه در مالزی و سنگاپوربلدیّه یا همان شهرداری، واژه‌ای در ترکی، عربی، فارسی و دیگر زبان‌های سرزمین‌های اسلامی برای تشکیلات نوین اداره شهر از نوع اروپایی آن، در مقابل شکل‌های متقدم سازمان شهری در اسلام می‌باشد؛ در این مقاله، به تشکیلات بلدیه در کشور مالزی و سنگاپور از گذشته تا تحولات نوین آن پرداخته می‌شود. ۱ - بلدیه در لغت و اصطلاحبلدیّه (شهرداری)، واژه‌ای در ترکی، عربی، فارسی و دیگر زبان‌های سرزمین‌های اسلامی برای تشکیلات نوین اداره شهر از نوع اروپایی آن، در مقابل شکل‌های متقدم سازمان شهری در اسلام. این اصطلاح، ابتدا در ترکیه، که نهادها و خدمات شهری به شیوه غربی به صورت بخشی از «تنظیمات» وارد شد، پدید آمد. ۲ - مالزی و سنگاپوردر این بخش به تشکیلات بلدیه در کشور مالزی و سنگاپور از گذشته تا تحولات نوین آن پرداخته می‌شود. ۲.۱ - شهرداری مالزی اقتباس از انگلیسشهرداریهای مالزی، نظیر بخش‌های دیگر جامعه مشترک المنافع بریتانیا، از نظام حکومت محلی انگلیس گرفته شده است. ۲.۲ - نخستین هیئت‌های شهریاین نهادها نخست در مهاجرنشین‌های تنگه‌های مالاکا، پِنانْگ و سنگاپور پدید آمد. در ۱۲۴۲ـ۱۲۴۳/ ۱۸۲۷، در مهاجرنشین‌های تنگه‌ها، نهادهای شهری به صورت هیئتی محلی برای اداره امور راه‌ها و زه‌کشی به وجود آمد. سپس در سنگاپور و مالاکا هیئت‌های مشابهی تشکیل شد. ۲.۳ - ایجاد کمیسیون‌های شهریدولت هند (کمپانی هند شرقی) در ۱۲۷۲ـ۱۲۷۳/ ۱۸۵۶، برای استقرار کمیسیون‌های شهری در سه ایستگاه سنگاپور، مالاکا و جزیره پرینس آو ویلز (پنانگ) قانونی تصویب کرد. در ۱۲۷۴ـ ۱۲۷۵/ ۱۸۵۸، جلسه‌های کمیسیون‌ها ماهی دوبار تشکیل می‌شد و ورود به آن برای عموم آزاد بود. در ۱۳۰۵ـ۱۳۰۶/ ۱۸۸۸ کمیسیون‌های شهری ایستگاه جزیره پرینس آو ویلز، به کمیسیون شهری جورج تاون تغییر نام داد. در اوایل قرن چهاردهم/ بیستم، در شهر سنگاپور، جورج تاون در پنانگ، و شهر و دژ مالاکا سه کمیسیون شهری وجود داشت. هر کمیسیون یک رئیس، که از جانب فرماندار منصوب می‌شد، و تعدادی اعضای رسمی و غیررسمی داشت که در مراحل اولیه از طریق انتخابات برگزیده می‌شدند. بعدها این ترتیب محدود به انتخاب نیمی از اعضا شد و نیم دیگر از سوی فرماندار نامزد می‌شدند. در ۱۳۳۱/۱۹۱۳ که قانون نظام شهری مهاجرنشین‌های تنگه‌ها به اجرا درآمد، نظام انتخاباتی برچیده شد و تمام اعضای کمیسیون نامزد می‌شدند تا نماینده آرای عمومی، اصناف بازرگانان و گروه‌های مذهبی یا نژادی باشند. این نظام ادامه یافت تا این‌که مجدّداً پس از جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹ـ ۱۹۴۵) نظام انتخابی نخست در سنگاپور (۱۳۲۸ ش /۱۹۴۹) و سپس در پنانگ و مالاکا معمول شد. در این مرحله تنها دو سوم اعضا را عامّه رأی دهندگان انتخاب می‌کردند. ۲.۴ - شورای شهر بجای کمسیونهادر ۱۳۳۶ ش/ ۱۹۵۷، در سنگاپور و جورج تاون، که به صورت شهر درآمده بودند، شورای شهر جای کمیسیون‌های شهری را گرفت. اعضای شورا که همگی انتخابی‌اند، رئیس خود را که شهردار (داتوء بندر) می‌نامند، انتخاب می‌کنند. براساس قانون نظام شهری مهاجرنشین‌های تنگه‌ها عضو کمیسیون شهری باید می‌توانست به انگلیسی که زبان رسمی بود، سخن بگوید و بنویسد؛ ازین‌رو مردم (که از شیوه نامزد کردن اعضا نیز ناراضی بودند) نسبت به امور شورا بی‌علاقه شدند. از ۱۳۳۶ ش /۱۹۵۷ به بعد، زبان‌های چینی، تامیل و مالایایی نیز، علاوه بر زبان انگلیسی، در جلسات شورای سنگاپور به رسمیت شناخته شد. این امر به رفع موانع میان مردم و شورا، کمک کرد و راه را برای داوطلب شدن اعضای تحصیل‌کرده جامعه، که با انگلیسی آشنا نبودند، و به موازات آن گرایش به تندروی، باز کرد. شهرداری‌های سنگاپور، جورج تاون و شهر و دژ مالاکا همواره به وظایفی که از مقام محلی انتظار می‌رود، عمل کرده‌اند. علاوه بر این به داشتن وسایل تأمین آب، برق و گاز مجاز بوده‌اند. ۲.۵ - ایجاد انجمن شهریبه موازات گسترش حکومت انگلیسیان در ایالات و شبه جزیره مالایا نوع دیگری از حکومت محلّی پدیدار شد که انجمن شهری نام داشت و نخست در ایالات متحده مالایا موسوم به پراک، نِگری سمبیلان و پَهانگ مستقر گردید. ایالات مستقل مالایا نیز نهادهای مشابهی را با تغییرات محلی در نام‌گذاری و اختیارات برگزیدند. انجمن‌های شهری چندان شباهتی به حکومت محلی نداشتند و بیش‌تر نماینده و کارگزار دولت مرکزی بودند. آنها کاملاً به قدرت حکومت متّکی و کلّیه کارمندانشان از مأموران دولت بودند، و برخلاف کمیسیون شهری، از نظر حقوقی از دولت مرکزی مستقل نبودند. رئیس و اعضا را مقامات مرکزی برای مدتی نامحدود (و نه مانند کمیسیون‌های شهری برای چهار سال) منصوب می‌کردند. برخلاف کمیسیون‌های شهری، محدوده اختیارات انجمن‌ها از شهرها فراتر می‌رفت و شامل روستاهای مجاور نیز می‌شد. ۲.۶ - ایجاد شهردارینخستین کوشش برای ایجاد شهرداری به معنای واقعی آن در ایالت‌های مالایا، پس از استقرار فدراسیون مالایا در ۱۳۲۷ ش/ ۱۹۴۸، به عمل آمد. سنگاپور خارج از فدراسیون بود. در همان سال انجمن شهری کوالا لامپور، پایتخت دولت فدرال، به صورت شهرداری درآمد. منطقه‌های درونی و بیرونی شهر از یکدیگر متمایز شدند؛ منطقه درونی به خودِشهر و بیرونی به روستاهای اطراف آن گفته می‌شد. انجمن‌های شهری به شوراهای شهر مبدّل شد، و نظام انتخاباتی برقرار گردید، به این شوراها اختیارات وسیع‌تری داده شد و علاقه بسیار نسبت به امور محلی پدید آمد. در واقع انتخابات محلی در مالایا همان اهمیتی را که در کشورهای بسیار پیشرفته داشت، دارا بود یعنی فرصتی برای احزاب سیاسی ملّی . ۳ - فهرست منابع(۱) Annual reports of the straits settlements and the Malay States، prior to ۱۹۴۸. (۲) Buchley and C Burton، History of Singapore، Singapore ۱۹۰۲. (۳) Colony of Singapore government، No ۲۳ and No ۲۴، ۱۹۵۷. (۴) Fact sheets on the Federation of Malaya، No ۵، Nov ۱۹۵۷. (۵) S W Jones، Public administration in Malaya، Oxford. (۶) Municipal ordinance) extended application) ordinance ۱۹۴۸ (Federation of Malaya). Records of the East India Co، especially B pub، Range ۱۲، vol ۶۹، ۳۰ Oct ۱۸۳۲، B pub، Range ۱۳، vol ۲۷، ۲ May ۱۸۳۸، B pub، Range ۱۳، vol ۷۷ ۱۳ June ۱۸۴۹، B pub، Range ۱۳، vol ۷۹، ۱۷ Oct ۱۸۴۹، P P Command papers ۳۶۷۲، vol LII، ۱۸۶۶ (برای پپدایش و رشد اولیه بلدیه‌ها در مالایا) (۷) Report of the Committee on Local Government، ۱۹۵۶ (Colony of Singapore). (۸) Report on the introduction of elections in the municipality of George Town، Penang، ۱۹۵۱. (۹) Report on the reform of local government، ۱۹۵۲ (Colony of Singapore). (۱۰) Singapore Legislative Assembly Select Committee on Local Covernment Bill، Report NoLA ۱۰، ۱۹۵۷. (۱۱) W C Taylor، Local government in Malaya (برای رشد تشکیلات بلدیه تا ۱۹۴۸). (۱۲) D K Walters، Municipal ordinance of the straits settlements (Annotated). ۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ج۱، ص۱۷۰۰، برگرفته از مقاله «بلدیه». |